Wie zegt dat?
Samen geschiedenis een plek geven
Een tentoonstelling over (on)zichtbare doorwerking van het koloniaal verleden.
In Museum Van Loon brengen acht vertellers verhalen over doorwerking; over kracht en burgerschap; en over ruimte nemen om ruimte te claimen. De tentoonstelling is gemaakt in co-creatie en i.s.m. Imagine IC en SpeakUpWorld. De vaste collectie van het museum verdwijnt letterlijk naar de achtergrond.
Op 7 april, aan de vooravond van het Nationaal Herdenkingsjaar Slavernij, opent ‘Wie zegt dat? Samen geschiedenis een plek geven’ in Museum Van Loon. De tentoonstelling is het indringende en kwetsbare resultaat van een gezamenlijke zoektocht naar betekenisgeving. In samenwerking met Imagine IC, SpeakUpWorld en deelnemers uit hun netwerken zet het museum een volgende stap in het maatschappelijke gesprek over het koloniale verleden, waaronder de erfenissen van het slavernijverleden. De partijen slaan de handen in één om meer herkenning in de publieke ruimte van musea te creëren. ‘Wij vinden het van belang dat de geschiedenis die heden ten dage nog doorwerkt erkend wordt en vanuit de verschillende communities wordt verteld. Binnen de vaste collectie in musea wordt dit vaak nog vanuit een wit-eurocentrisch perspectief verteld’ aldus SpeakUpWorld. Ook volgens Imagine IC ‘levert deze participatieve samenwerking een duurzame bijdrage en verrijking aan nieuwe narratieven binnen het museum en de collectie’.
In levensgrote boxen, gebouwd in de historische kamers van het museum, wordt de kijker meegenomen door acht vertellers in hun verhaal. De vaste collectie speelt een bijrol, alleen zichtbaar als die in dienst staat van het verhaal in de box. De verhalen zijn divers van aard: zo speelt in de Rode Slaapkamer het historisch familieverhaal van Wouter Neuhaus de hoofdrol, en niet de ‘gebruikelijke’ Johanna Borski en Koning Willem I. Willem I introduceerde in de 19de eeuw het systeem waaronder Wouters voorvader vanuit Ghana werd gerekruteerd voor het KNIL in Indonesië. In de Drakensteynkamer brengt Milou Francisca het leven van Willemina Balk – geboren in Berbice uit een zwarte moeder en een witte vader – tot leven, achter de schilderingen van Jurriaan Andriessen vandaan; Willemina was begin 19de eeuw in Amsterdam en leerling op de tekenacademie van de gebroeders Andriessen. In de Tuinkamer draait het om het doorbreken van stilte en wordt gedurende de tentoonstelling de aanwezigheid van de bestaande ruimte bedekt door stemmen uit het nu.
Gijs Schunselaar, directeur Museum Van Loon: ‘Wie zegt dat?’ is na ‘Aan de Surinaamse grachten’ (2019) een volgende stap in de actieve rol die wij hebben in het maatschappelijke gesprek over het koloniale verleden en de doorwerking ervan. Na een imponerend participatieproces en met zijn opvallende verschijningsvorm hopen we dat de tentoonstelling perspectieven op ‘ruimte’ en ‘agency’ een impuls kan geven.’ ’Wie zegt dat?’ gaat gepaard met een educatief programma voor basisscholen en een publieksprogramma. Voor actuele informatie: www.museumvanloon.nl/wiezegtdat.
INFORMATIE TENTOONSTELLING
Tentoonstelling datum: 7 april t/m 16 juli 2023
Openingstijden: ma-zo 10u - 17u
Locatie: Museum Van Loon, Keizersgracht 672, Amsterdam
Website: https://www.museumvanloon.nl/wiezegtdat
Achtergrondinformatie projectpartners
De deelnemers en vertellers
In de zomer van 2021 startte een serie participatiegesprekken, waarin deelnemers uit het netwerk van Imagine IC met het team van Museum Van Loon en met elkaar in gesprek gingen over het koloniale verleden, doorwerkingsmechanismen, en de (on)zichtbaarheid hiervan in de publieke ruimte, zoals ook museale collecties. Het gesprek verlegde zich vervolgens naar Museum Van Loon en diens collectie. Deelnemers – met (Afro-)Caribische, Aziatische en Afrikaanse roots, een oudere generatie en een jongere generatie (biculturele) jongeren – bestudeerden de plek ‘Museum Van Loon’ en de collectie in de context van een koloniaal verleden. Uit dit proces, dat begeleid werd door Jules Rijssen van Imagine IC, Surya Nahumury van SpeakUpWorld en Victor van Drielen van Museum Van Loon, kwam een aantal onderwerpen, verhalen en thema’s naar voren. In een latere fase heeft ook SpeakUpWorld een participatief traject opgestart specifiek met hun achterban. De deelnemers zijn geïnteresseerde en geïnformeerde burgers die alle 49 hun tijd, kennis en energie aan het tentoonstellingsproject hebben gegeven. Een selectie van de deelnemers heeft tijdens het proces aangegeven open te staan voor een verdergaande rol in het project en zijn de vertellers in de tentoonstelling.
Imagine IC – www.imagineic.nl
Imagine IC is een gespreksplek voor erfgoeddemocratie. Met en vanuit de Bijlmer organiseert Imagine IC gesprekken over die dingen van ons dagelijks leven die we als erfgoed willen toevoegen aan de stedelijke en landelijke collecties. De gesprekken worden in huis en op locatie gerealiseerd, in bijeenkomsten, tentoonstellingen en educatie. De methode van participatief verzamelen wordt verder gedeeld met collega’s in het erfgoedveld nationaal en internationaal. Imagine IC werkte eerder samen met Museum Van Loon in voorbereiding op de tentoonstelling Aan de Surinaamse grachten (2019). Wie zegt dat? is een voortzetting en verdieping van die samenwerking.
SpeakUpWorld – www.speakupworld.nl
SpeakUpWorld is een community platform ontstaan in Amsterdam-Zuidoost in 2017, waar voornamelijk Black, Indigenous and People of Color (BIPOC) regelmatig bij elkaar komen om maatschappelijk relevante onderbelichte onderwerpen met elkaar uit te diepen. Daarnaast heeft SpeakUpWorld als doel om kennis over te dragen aan de jongere generatie. Aan beide groepen biedt SpeakUpWorld tools om aan hun persoonlijke ontwikkeling te kunnen werken. SpeakUpWorld is opgericht door Surya Nahumury (cultureel antropoloog, creatief producent, coach en community builder), Lesny Heikerk (psycholoog, coach, sociaal en cultureel ondernemer en community builder) en Vesla Braafheid (ondernemer, docent en community builder).
Museum Van Loon – www.museumvanloon.nl
Opengesteld voor publiek biedt Museum Van Loon sinds 1973 de bezoeker de unieke mogelijkheid om de woning van een Amsterdamse regentenfamilie te bezoeken. Het huis – ca. 1672 voltooid – is sinds 1884 aan de familie Van Loon verbonden en is ingericht met de familiecollectie meubelen, zilver, porselein en portretten. De bezoeker staat oog in oog met de bewoners van toen en ervaart de wooncultuur in de oorspronkelijke historische omgeving en sfeer. De geschiedenis van de familie Van Loon geeft daarbij aanleiding voor het organiseren van tijdelijke tentoonstellingen met de familiegeschiedenis, het huis of de collectie als uitgangspunt. In 2013 organiseerde het museum de hedendaagse kunsttentoonstelling Suspended Histories, gebouwd op het VOC-verleden van de familie Van Loon. De tentoonstelling Aan de Surinaamse grachten uit 2019 dook dieper in de WIC-kant van de familiegeschiedenis. Wie zegt dat? is een vervolgstap waarbij multidirectionaliteit en co-creatie door participatie centraal staan.
COLOFON
Speciale dank aan: alle 49 deelnemers, Wonny Stuger, Eartha Rodgers, Nathifa en Zuwena Elshot, Milou Francisca, Wouter Neuhaus, SãdiqãhSalentijn en Djé-Rimo.
Begeleiders participatietraject: Jules Rijssen (Imagine IC), Surya Nahumury (SpeakUpWorld), Victor van Drielen (Museum Van Loon)
Inhoudelijke inbedding: Richard Kofi, Chantal Tjin en Mark Ponte
Tentoonstellingsontwerp: Zaïra Pourier en Jimmy Stegeman
Art direction: Kapooow
Educatie-advies: Britt-Marie van der Drift, Lieke Beks
Making-of film: Marlyn van Gool (Gado Gado films)
Communicatie: Okra Agency (Charlene Austin en Keesje Heldoorn)
Dit project is mogelijk gemaakt door:
Mondriaan Fonds | Provincie Noord-Holland | Gemeente Amsterdam | Amsterdams Fonds voor de Kunst | Prins Bernhard Cultuurfonds | VSBfonds | Zabawas
Museum Van Loon
Keizersgracht 672, 1017 ET Amsterdam
Museum Van Loon is zeven dagen per week geopend tussen 10 en 17 uur